Το βουνό της Πάρνηθας αποτελεί τον υψηλότερο ορεινό όγκο που περιβάλλει την Αθήνα, η οποία προστατεύεται επίσης από την Πεντέλη και τον Υμηττό. Το ύψος, ο όγκος και η συνολική έκτασή της την κάνουν να δεσπόζει στα βορειοδυτικά της πρωτεύουσας. Η Πάρνηθα διακρίνεται για την ποικιλομορφία του εδάφους της, καθώς και για τις πολυάριθμες κορυφές της (16 κορυφές σε υψόμετρο άνω των 1.000 μέτρων).
Φωτογραφίες: Γιάννης Κωνσταντινίδης
Λόγω της εγγύτητας στην Αθήνα, παρά το ότι είναι απρόσιτη σε αρκετά σημεία εξαιτίας της πληθώρας χαραδρών και ρεματιών, η Πάρνηθα έχει εξερευνηθεί σχεδόν ολοκληρωτικά, στοιχείο που έχει τα θετικά και τα αρνητικά του, για τα οποία θα διαβάσετε παρακάτω. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τα χαρακτηριστικά του Parnit, μπορείτε να διαβάσετε το ερευνητικό άρθρο που έγραψε ο Ghostwriter Österreich.
Η ιστορία
Η ρίζα της ονομασίας «Πάρνηθα» είναι η λέξη «Πάρνης». Το πρόθεμα «Παρν» συναντάται και σε άλλες ονομασίες βουνών (Πάρνωνας, Παρνασσός) και προέρχεται από την προελληνική περίοδο. Η πρώτη φορά που συναντάμε σε κείμενο τη λέξη «Πάρνηθα» είναι στις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη, το 423 π.Χ., ενώ σε αυτήν αναφέρεται αργότερα και ο Παυσανίας, τονίζοντας πως «εκεί μπορεί κάποιος να κυνηγήσει αγριογούρουνα και αρκούδες». Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει πως στην Πάρνηθα υπήρχε άγαλμα του Παρνήθιου Δία και βωμός του Σημαλέου Δία, για τη ρύθμιση των βροχών, καθώς επίσης και δυο λατρευτικά σπήλαια.
Λόγω της περίπλοκης μορφολογίας της, η Πάρνηθα ήταν ανέκαθεν εξαιρετικά οχυρωμένη και κατά συνέπεια η δράση σε αυτήν ήταν διαρκής. Από τον 14ο αιώνα υπήρξε ορμητήριο ληστών, ενώ από την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους, τον 19ο αιώνα, το βουνό αποψιλώθηκε λόγω των αυξανόμενων αναγκών των επίσης αυξανόμενων κατοίκων της Αθήνας. Οι περιπέτειες της Πάρνηθας, όμως, φτάνουν μέχρι τον αιώνα μας, αφού ακόμη και κατά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων οι δυνάμεις Κατοχής έκαψαν κομμάτι του ελατοδάσους ως μέτρο προστασίας για πιθανή επίθεση από αντάρτες.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η μικρή απόσταση της Πάρνηθας από την Αθήνα αποτελεί ευχή και κατάρα για το βουνό με την υψηλότερη κορυφή στα 1.413 μέτρα (κορυφή Καραβόλα), καθώς από τη μία μεριά είναι πολύ δημοφιλής, λόγω της εύκολης πρόσβασης, αλλά από την άλλη η εγγύτητα αυτή έχει οδηγήσει σε πολυάριθμες καταστροφές της χλωρίδας και πανίδας του βουνού ανά τους αιώνες.
Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας
Από το 1961 περίπου 260 χιλιάδες στρέμματα του βουνού αποτελούν τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, δηλαδή μια προστατευόμενη περιοχή για φυτά και ζώα. Για αυτό τον λόγο, η χλωρίδα και πανίδα της περιοχής εντυπωσιάζουν, παρά τις πολυάριθμες μεγάλης έκτασης καταστροφές που έχει υποστεί το βουνό στην ιστορία του, με τελευταία τη μεγάλη πυρκαγιά του 2007. Σύμφωνα με τις πρόσφατες μελέτες, στην Πάρνηθα φύονται 1.116 είδη, υποείδη και ποικιλίες φυτών, ενώ οι επιπτώσεις της μεγάλης πυρκαγιάς δεν είναι εύκολο να εκτιμηθούν.
Ως προς την πανίδα, η Πάρνηθα συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά και ενεργά οικοσυστήματα της Ελλάδας, καθώς αποτελεί καταφύγιο για πολυάριθμα είδη πτηνών και θηλαστικών. Για αυτό τον λόγο, άλλωστε, στην Πάρνηθα μπορεί να συναντήσει κανείς και είδη ζώων τα οποία θεωρούνται ως προστατευόμενα. Ανάμεσα στους κατοίκους του δρυμού περιλαμβάνονται και ορισμένα από τα πλέον σπάνια πτηνά της χώρας, τα οποία προστατεύονται με βάση την ελληνική αλλά και τη διεθνή νομοθεσία.
Για να γίνει κατανοητή η τεράστια σημασία της Πάρνηθας για το οικοσύστημα συνολικά, αναφέρουμε πως φιλοξενεί 158 είδη πουλιών, 39 είδη θηλαστικών, 29 είδη ερπετών και 8 είδη αμφιβίων, πολλά από τα οποία βρίσκονται σε διαρκή μείωση ή κίνδυνο. Η ανθρώπινη, είτε καλόβουλη είτε κακόβουλη, παρέμβαση έχει προκαλέσει, ως συνήθως, μεγάλα προβλήματα στο οικοσύστημα, καθώς πυρκαγιές, εκχερσώσεις και ασφαλτοστρώσεις έχουν αποκόψει μεγάλους ορεινούς όγκους και έχουν μετατρέψει δύσβατα σημεία σε προσπελάσιμα, με αποτέλεσμα το καταφύγιο όλων των ζώων που αναφέρθηκαν παραπάνω να έχει διαταραχθεί.
Στα παραπάνω, φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη μάστιγα του παράνομου κυνηγιού, το οποίο από τον περασμένο αιώνα αποτελεί έναν από τους λόγους για τη μείωση ή ακόμη και εξαφάνιση ζώων όπως αρκούδες, λύκοι, αγριογούρουνα, λίγκες κ.ά. Παράλληλα, όμως, προκύπτουν προβλήματα και για άλλες ζωικές ομάδες, όπως τα ελάφια, τα οποία, πέραν του μεγάλου πλήγματος που δέχθηκαν με την πυρκαγιά του 2007, διατρέχουν πλέον κίνδυνο από τα πολυάριθμα αδέσποτα σκυλιά, που αφήνονται εκεί από τους πρώην ιδιοκτήτες τους. Λόγω του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, τα σκυλιά οργανώνονται σε αγέλες και στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν αποτελούν έναν σημαντικό κίνδυνο για τα ελάφια.
Ανάμεσα στα τελευταία αξίζει να ξεχωρίσουμε το Κόκκινο Ελάφι ή Έλαφος ή Ευγενής, το μεγαλύτερο φυτοφάγο θηλαστικό στη χώρα μας, το οποίο συναντάται μόνο στην Πάρνηθα. Ακόμη, στον Εθνικό Δρυμό μπορεί να συναντήσει κανείς πολλές αλεπούδες, οι οποίες λόγω της απαγόρευσης του κυνηγιού εντός του δρυμού, αλλά και επειδή στην Πάρνηθα υπάρχουν πολλές ταβέρνες και – δυστυχώς – σκουπιδότοποι, μπορούν να τραφούν, να επιβιώσουν και εντέλει να αναπαραχθούν.
Πρόσβαση
Η Πάρνηθα είναι ένα βουνό με πολύ ευρεία έκταση. Η κυριότερη πρόσβαση του όρους, που απέχει περί τα 30 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, είναι αυτή μέσω Θρακομακεδόνων, ανεβαίνοντας την όμορφη διαδρομή που ξεκινάει από το ύψος του τελεφερίκ, το οποίο ανεβαίνει ως το καζίνο. Ο ασφάλτινος δρόμος είναι καλός και θυμίζει ορεινές διαδρομές ξένων χωρών, ιδιαίτερα όσο το υψόμετρο αυξάνεται και η βλάστηση αλλάζει, με τα έλατα και τα πεύκα να έχουν την τιμητική τους στο πλάι του δρόμου. Τα εν λόγω φυτά ήταν τα σημαντικότερα θύματα της πυρκαγιάς του 2007, όταν και χάθηκαν οριστικά 10.500 στρέμματα πευκοδάσους, 21.800 στρέμματα ελατοδάσους και 4.300 στρέμματα θάμνων.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η εικόνα της Πάρνηθας άλλαξε για πάντα, όπως επίσης και οι παροχές που αυτή μας προσέφερε σε επίπεδο οξυγόνου ή προστασίας της Αθήνας από χείμαρρους, οι οποίοι πλέον μπορούν να ρέουν ασταμάτητοι προς την πόλη. Επιστρέφοντας στον δρόμο, αυτός φτάνει μέχρι το σημείο της Αγίας Τριάδας (υψόμετρο 1.020 μέτρα), όταν και συναντά τον περιφερειακό, που είναι κλειστός στην κίνηση και μας δείχνει πως βρισκόμαστε πια στον Εθνικό Δρυμό.
Μια άλλη πρόσβαση στην Πάρνηθα είναι από τη Φυλή, με κατεύθυνση προς Μονή Κλειστών και ακόμη πιο μετά, προς Δερβενοχώρια. Οι γνώστες της περιοχής μπορούν να φτάσουν με πεζοπορία ώς τον Αυλώνα, ενώ τα πολλά φυλάκια για την προστασία του δάσους έχουν κάνει μεγαλύτερη έκταση της Πάρνηθας προσπελάσιμη. Ακόμη μια πρόσβαση είναι από τα Βασιλικά Κτήματα στο Τατόι και έναν πολύ όμορφο δρόμο, που οδηγεί μέσω του Αγίου Μερκουρίου στη Μαλακάσα, ενώ αντίστοιχες διαδρομές υπάρχουν και από τον Αυλώνα, από τον οποίο μπορεί κάποιος να φτάσει, μέσω χωματόδρομου, στα Σκούρτα και το αντίστροφο. Ουσιαστικά, με αυτή την αναφορά οριοθετήσαμε την Πάρνηθα, ώστε οι λιγότερο μυημένοι να αποκτήσουν μια γνώση για τα όρια του βουνού.
Δραστηριότητες
Η Πάρνηθα σήμερα, παρά τις καταστροφές που αντιμετώπισε, παραμένει ένας πνεύμονας πρασίνου, ικανός να μας βοηθήσει να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα της πόλης, να απολαύσουμε τη φύση και – γιατί όχι; – να γνωρίσουμε φυτά και ζώα που δεν θα είχαμε την ευκαιρία σε καμιά άλλη περίπτωση. Στο βουνό διοργανώνονται ποικίλες δραστηριότητες, αφού υπάρχει μεγάλη δράση από ποδηλάτες, πεζοπόρους, αναρριχητές, οι οποίοι κατακλύζουν το μέρος σε καθημερινή βάση.
Παράλληλα, τα δυο καταφύγια που βρίσκονται πάνω από το καζίνο, το Μπάφι και το Φλαμπούρι, προσφέρουν στιγμές ξεκούρασης και ηρεμίας στους ταξιδιώτες, είτε αυτοί είναι περαστικοί είτε έχουν βρεθεί εκεί με σκοπό να μείνουν. Πολλές δραστηριότητες, όπως πεζοπορίες, αναρριχήσεις ή ποδηλασίες, ξεκινούν από τα καταφύγια, στα οποία μπορεί κάποιος να διαμείνει και φυσικά να φάει, αφού ειδικά τον χειμώνα οι ζεστές σούπες και οι πίτες δίπλα στο τζάκι είναι… must! Οι δραστηριότητες φυσικά δεν περιορίζονται μόνο στα δυο καταφύγια.
Η Πάρνηθα διαθέτει 45 καταμετρημένες πηγές, πολλές από τις οποίες είναι προσβάσιμες σε σημεία εξαιρετικής ομορφιάς. Η πιο γνωστή είναι η Πηγή της Κιθάρας, από όπου τροφοδοτούνταν το Αδριάνειο υδραγωγείο, το οποίο μετέφερε το νερό της Πάρνηθας στη Δεξαμενή Κολωνακίου, κάτω από τον Κηφισό. Ακόμη, γνωστές πηγές σε υπέροχες τοποθεσίες που μπορούν να προσεγγιστούν από πεζούς είναι αυτές της Αγίας Τριάδας, της Μόλας ή της Σκίπιζας. Από τη μεριά της Φυλής υπάρχουν επίσης εξαιρετικές τοποθεσίες για να περπατήσει κανείς, ενώ μια επίσκεψη στο Φρούριο της Φυλής αξίζει τον κόπο, καθώς προσφέρει συνδυασμό του συγκεκριμένου κτηρίου με την όμορφη φύση, στον δρόμο από Φυλή προς Δερβενοχώρια.
